Οι μελέτες του DNA των σύγχρονων ανθρώπων είναι μάρτυρες του ιστορικού και προϊστορικού παρελθόντος εξίσου αξιόπιστοι με τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις ιστορικές μαρτυρίες, εφόσον το γενετικό υλικό μεταβιβάζεται σχεδόν αυτούσιο από τους πανάρχαιους προγόνους στους σημερινούς απογόνους τους. Ως εκ τούτου, το βιβλίο αυτό επιδιώκει να παντρέψει τον σύγχρονο κλάδο της Γενετικής με την Ιστορία, την Αρχαιολογία, τη Γλωσσολογία, την Ανθρωπολογία, την Παλαιοντολογία, ακόμη και τη Μυθολογία, για να δώσει επιστημονικές απαντήσεις σε ερωτήματα για την ταυτότητα και την καταγωγή των σημερινών κατοίκων της Ελλάδας.
Μετά από μια σύντομη εισαγωγή στις βασικές έννοιες της γενετικής, ώστε ο αναγνώστης να μπορέσει να ακολουθήσει τη λογική των επιστημονικών δημοσιευμάτων, το βιβλίο παραθέτει τα πιο σύγχρονα επιστημονικά στοιχεία για τη γενετική σύσταση των σημερινών κατοίκων της Ελλάδας και τα συγκρίνει με αντίστοιχα δεδομένα από λαούς της Βαλκανικής, της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.
Η γενετική κληρονομιά των σύγχρονων Ελλήνων παρέχει τα στοιχεία για να περιγραφεί η γενετική ταυτότητα μας και για να ιχνηλατηθούν οι προγονικές βιολογικές ρίζες μας. Δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα για την εγκατάσταση των προγόνων μας στον ελλαδικό γεωγραφικό χώρο, για τη σχέση σύγχρονων και αρχαίων Ελλήνων και για τις αλληλεπιδράσεις των Ελλήνων με άλλους λαούς από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Η DNA υπογραφή των Ελλήνων αντικατοπτρίζει, ακόμη και σήμερα, την εξάπλωση των αρχαίων Ελλήνων και αποδεικνύει τη συνέχεια των Ελλήνων στον χώρο και στον χρόνο.
Tο επιστημονικό αυτό έργο του Ομότιμου Καθηγητής Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου του Α.Π.Θ. απευθύνεται, όχι μόνο στους ειδικούς επιστήμονες, αλλά και σε ένα ευρύτερο κοινό που επιθυμεί να ενημερωθεί με τρόπο υπεύθυνο για τα ευαίσθητα ζητήματα της γενετικής ταυτότητας και ιστορίας των Ελλήνων.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

(Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης)

 Εκδόσεις Δέσποινα Κυριακίδη

<<Ούτε μία σταγόνα αίματος, γνήσιου Ελληνικού αίματος, δεν τρέχει στις φλέβες των χριστιανών κατοίκων της σημερινής Ελλάδας.>>

Ιάκωβος Φίλιππος Φαλμεράγιερ

 Εμβρόντητοι οι Έλληνες της εποχής του Φαλμεράγιερ άκουγαν από τα πλέον επίσημα χείλη ότι δεν αντλούσαν την καταγωγή τους από τους αρχαίους Έλληνες, αλλά από τους Σλάβους και τους Αλβανούς που εισέβαλαν και εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο μετά την επίθεσή τους κατά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 589 μ. Χ. 

 Ήταν τότε που το ζήτημα της Ελληνικότητας τέθηκε με τους πλέον ανησυχητικούς όρους, αφού οι σκοπιμότητες περισσότερο παρά η εγκυρότητα αυτών των κατευθυνόμενων απόψεων  δικαίως θορύβησαν τους Έλληνες. Οι αντιδράσεις ήταν εντονότατες τόσο από την μεριά των Ελλήνων όσο και από την απέναντι πλευρά απ’ όπου τα συμφέροντα δεν έχασαν την ευκαιρία να επιτεθούν έχοντας στην φαρέτρα τους όμοια και ανάλογα επιχειρήματα. Οριστική και αμετάκλητη απάντηση έδωσε στους κακόπιστους ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος το 1843, που έθεσε εκτός συζήτησης  απόψεις αυτού του είδους, κάνοντας ένα άλμα στο μέλλον, μετακινώντας το ζήτημα της ελληνικότητας σε ένα άλλο επίπεδο και προτάσσοντας τον πολιτισμό ως το μοναδικό κριτήριο στη νοηματοδότηση του έθνους. 

 Από τότε κύλησε πολύ νερό στο μύλο της ιστορίας, της εθνολογίας, της γλωσσολογίας, της αρχαιολογίας και των υπολοίπων εμπλεκόμενων επιστημών. Ταυτόχρονα μια άλλη επιστήμη αναπτύχθηκε ταχύτατα - άμεσα εξαρτώμενη από τις νέες τεχνολογίες  και την αποκωδικοποίηση του DNA- αυτή της γενετικής, φέρνοντας πραγματική επανάσταση σε όλους τους τομείς της επιστημονικής έρευνας. Η αποκωδικοποίηση του DNA ήταν επόμενο να επαναφέρει ερωτήματα που θεωρήθηκαν απαντημένα, ώστε να επανεξεταστούν μέσα από μια καινούρια οπτική. Και ετέθη πλέον χωρίς περιστροφές το ζήτημα, αφού μπορούμε να το εξετάσουμε με όρους DNA: ποια είναι τελικά η γενετική καταγωγή των σύγχρονων Ελλήνων και πόσο ορθές ή εσφαλμένες είναι αντιλήψεις σαν αυτές του Φαλμεράγιερ? Ας μην ξεχνάμε ταυτόχρονα ότι παντοδύναμα πολιτικά συμφέροντα υποστήριζαν ανέκαθεν αυτές τις θέσεις, τρέμοντας στην ιδέα της ύπαρξης ελληνικού έθνους και την προοπτική της επανάστασης του 1821. Ένας δε από τους θερμότερους θιασώτες αυτών των αντιλήψεων, υπήρξε ο γνωστός και μη εξαιρετέος αυστριακός καγκελάριος Μέτερνιχ. Αλλά ας περάσουμε στο προκείμενο εξ αφορμής του οποίου επανέρχονται αυτά τα ζητήματα.

 Το βιβλίο του καθηγητή Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη, που είναι και το πρώτο συστηματικό επιστημονικό σύγγραμμα για την γενετική των Ελληνικών πληθυσμών, έρχεται να εξετάσει το πρόβλημα και να δώσει κάποιες εμπεριστατωμένες απαντήσεις. Γραμμένο με τρόπο βατό, θα έλεγε κανείς εκπαιδευτικό όσον αφορά τη γενετική, αποτελεί μια πρόκληση τόσο για τον ειδικό επιστήμονα όσο και για τον μέσο αναγνώστη. Φυσικά το ζήτημα της ελληνικότητας είναι απαντημένο οριστικά, εφόσον ορθά ο συσχετισμός του έθνους με τη γενετική καταγωγή των πληθυσμών που το αποτελούν είναι περιορισμένης σημασίας. Παρά ταύτα η άποψη του συγγραφέα - ομολογουμένως πολύ προσεκτικά διατυπωμένη, αφού οι κίνδυνοι είναι εμφανείς - είναι ότι η ανιστόρητη άποψη του Φαλμεράγιερ <<…έχει βιολογικό υπόβαθρο και ως εκ τούτου η φυσική (γενετική) συνέχεια των κατοίκων της Ελλάδας είναι καλύτερα να εξετάζεται με βιολογικά στοιχεία…>>.

 Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι τουλάχιστον εντυπωσιακά! Μελετώντας το DNA – που μεταβιβάζεται σχεδόν αυτούσιο - των σύγχρονων και των αρχαίων Ελλήνων φαίνεται ότι << …τα γενετικά στοιχεία απορρίπτουν ως εσφαλμένη τη θεωρία του Φαλμεράγιερ… διαψεύδουν τελεσίδικα την εκδοχή της σημαντικής Σλαβικής διείσδυσης… αφού… οι Έλληνες παρέμειναν ξεχωρισμένοι, σε μεγάλο βαθμό, από τους γειτονικούς λαούς λόγω θρησκευτικών, γλωσσικών και άλλων πολιτιστικών χαρακτηριστικών και διατήρησαν τη γενετική τους ταυτότητα κατά τη διάρκεια των αιώνων…>>. Επιπροσθέτως αποκαλύπτονται και νέα στοιχεία όχι και τόσο αναμενόμενα! Όπως ότι οι βασικές γενετικές ομάδες εντοπίζονται εξακολουθητικά στους Έλληνες από την εποχή του χαλκού μέχρι και σήμερα ή ακόμη ότι γενετικά συσχετίζονται οι Έλληνες με τις παλαιές αποικίες τους, αφού μπορεί να ανιχνευθεί η γενετική υπογραφή (απλοομάδα J2α του χρωμοσώματος Υ) στους πληθυσμούς που είναι εγκατεστημένοι εκεί όπου γεωγραφικά βρισκόταν οι αποικίες των Ελλήνων κατά την αρχαιότητα, Νότια Ιταλία, Σικελία κλπ! Αλλά και ότι ο προσφυγικής καταγωγής πληθυσμός από τη Μ. Ασία που ζει στην Ελλάδα ή οι παλιννοστούντες ομογενείς από τη Γεωργία εμφανίζονται γενετικά να έχουν πολύ μεγαλύτερη σχέση με τους κατοίκους της ηπειρωτικής χώρας παρά με τους εκείνους των περιοχών όπου φιλοξενήθηκαν. Ταυτόχρονα άλλα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα ανασύρονται από την έρευνα, όπως αυτό που αφορά τη γενετική συνέχεια των κατοίκων της Κρήτης από την εποχή του χαλκού μέχρι σήμερα και που κλονίζουν την άποψη του Έβανς ότι ο Μινωικός πολιτισμός έχει βορειοαφρικανική καταγωγή! Άποψη που υποστηρίζεται και από τη μελέτη του καθηγητή Σταματογιαννόπουλου σε νεολιθικά λείψανα… <<Οι σημερινοί κάτοικοι του Λασιθίου εξακολουθούν να φέρουν τις μητροπλευρικές γενετικές υπογραφές των αρχαίων προγόνων τους>>. Στο  σημείο, βέβαια, αυτό πρέπει να επισημάνουμε τον κίνδυνο να παρασυρθεί κανείς και σε απόψεις πολιτιστικής καθαρότητας υποπίπτοντας  σε ατόπημα, αφού η πολιτιστική επιμιξία κατά τη γνώμη μας δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ότι γενετικά οι κάτοικοι της Ευρώπης αποδεικνύεται να σχετίζονται περισσότερο με τους κυνηγούς τροφοσυλλέκτες της ηπείρου - να έχουν παλαιολιθική γενετική προέλευση - παρά με τους νεοαφιχθέντες νεολιθικούς αγρότες από την Ανατολή. Ή ακόμη ότι γενετικά δεν υποστηρίζεται η άποψη της ‘Καθόδου των Δωριέων’, αλλά πολύ περισσότερο επιβεβαιώνεται αυτό που ορθά θα χαρακτηρίζαμε ως ‘Επιστροφή των Μυρίων’. 

 Όπως γίνεται αντιληπτό από τα ανωτέρω, αλλά και από στοιχεία που είναι αδύνατον να αναφερθούν εδώ στο σύνολό τους, η μελέτη του καθηγητή Τριανταφυλλίδη αποτελεί από μόνη της μια πρόκληση άνευ προηγουμένου και τα συμπεράσματά της είναι εντυπωσιακά. Ο ίδιος γνωρίζοντας καλά τους κινδύνους που καραδοκούν από την << ιδεολογική και πολιτική κακοποίηση>> των πορισμάτων της γενετικής μας προειδοποιεί, λέγοντας ότι <<το περιεχόμενο του βιβλίου δεν εξαντλεί το θέμα>>, επισημαίνοντας πως στο μέλλον η επιστήμη θα μας δώσει και άλλα στοιχεία επανεξετάζοντας την υπόθεση. Από την άλλη τονίζει ότι δε θα πρέπει να θεωρήσουμε πως τα γενετικά στοιχεία αποδεικνύουν την <<απόλυτη καθαρότητα>> των Ελλήνων αφού οι επιμιξίες έγιναν, αλλά βρίσκονται σχετικά σε χαμηλά ποσοστά, εστιάζοντας ξανά σε ζητήματα όπως η γλώσσα και τα πολιτιστικά στοιχεία που εξακολουθούν σε αυτόν τον τόπο με μια συνέχεια 4500 ετών τουλάχιστον.

 Καλό είναι, λοιπόν, να μη σπεύσουν οι έχοντες διαθέσεις απλοποίησης των ζητημάτων αυτών να τοποθετηθούν! Το βιβλίο και ο συγγραφέας τους δεν είναι υποστηρικτές κανενός είδους κακώς εννοούμενου φυλετισμού, αλλά από την άλλη δεν οδηγούνται και στη διαγραφή της γενετική ιστορίας ως μη υπάρχουσας, θέτοντάς την στο ορθό επιστημονικό της πλαίσιο. Ως εκ τούτου δεν επιζητώνται εύσημα από καμία πλευρά, από καμία όχθη στη θάλασσα της ιδεολογικής και πολιτικής απερισκεψίας. Ο ίδιος τοποθετείται στον επίλογο εξαιρετικά στοχευμένα και απολύτως ξεκάθαρα…<< Δεν πρέπει να θεωρηθεί πως αυτό που μας χαρακτηρίζει ως Έλληνες είναι μια κάποια γενετική υπογραφή, αλλά αντίθετα πως η εμμονή μας στη γλώσσα, τον πολιτισμό, στα ήθη και τα έθιμα, τις αξίες και τις παραδόσεις μας ήταν αυτή μάλλον που οδήγησε στην όποια γενετική ιδιαιτερότητά μας, η οποία πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι είναι ελάχιστη μέσα στην τεράστια γκάμα της ανθρώπινης γενετικής ποικιλότητας…>> 

 Δίκαιο θα ήταν, λοιπόν, η εξαίρετη αυτή μελέτη να μην τοποθετηθεί σε κάποιο πλαίσιο που ούτε τα συμπεράσματά της ούτε ο συγγραφέας της μας οδηγούν. Θα είναι πραγματικά φαιδρό να πιστέψει κανείς ότι ένας άνθρωπος ή μια ολόκληρη κοινωνία αίρονται σε ένα άλλο ανώτερο επίπεδο εκ του γεγονότος της γενετικής τους καταγωγής. Το γονίδιο του πατριωτισμού ή της ελληνικότητας δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί! Άλλωστε ας μην ξεχνάμε, αν επιμένει κανείς σε παρόμοιες απόψεις, ότι ακόμα και εκείνος  ο γνωστός ‘ Έλλην ’ ο Εφιάλτης, καθώς και όλοι οι επίγονοί του, στην τουρκοκρατία, στην γερμανική κατοχή, αλλά και σε κάθε είδους κατοχή αυτού του Έθνους - σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της γενετικής – έχουν στο DNA τους , κατά πάσα πιθανότητα και κατά ένα μεγάλο ποσοστό, σχεδόν αυτούσιο το γενετικό υλικό των Αρχαίων Ελλήνων!

 Αλλά ο ελληνισμός και η ελληνικότητα δεν είναι ζήτημα ‘αιματολογικό’, είναι πρωτίστως υπόθεση του πνεύματος, εκείνου του πνεύματος που ανακαλύφθηκε και γιγαντώθηκε στην Αρχαία Ελλάδα και που οδήγησε στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, όπως έξοχα σκιαγραφεί ο Μπρούνο Σνελ στο μνημειώδες έργο του ‘ Η ανακάλυψη του πνεύματος’!

 Έτσι το πιο ενδιαφέρον όλων είναι ότι η εξαίρετη αυτή  μελέτη δεν οδηγείται ούτε οδηγεί σε κανενός είδους αυτοεκπληρούμενης ιδεολογικής-επιστημονικής προφητείας! Συντονισμένη σε έναν πραγματικά ελεύθερο βηματισμό, φέρει μέσα της ‘γενετικά’, από την άποψη αυτού ακριβώς του πνεύματος, αυτούσιο το αποτύπωμα του πολιτισμού των Ελλήνων.

Με εκτίμηση

Καισαρίων Ατελής

ΜΕΡΟΣ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. ΔΟΜΗ - ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ DNA
Το DNA του ανθρώπου: Ένα ανεξίτηλο μήνυμα από τους προγόνους μας
Μέγεθος ανθρώπινου γονιδιώματος και χρωμοσώματα
Τα χρωμοσώματα του πυρήνα
Το DNA που βρίσκεται στα αυτοσωματικά χρωμοσώματα
Το DNA που βρίσκεται στα φυλετικά χρωμοσώματα Χ και Υ
Το DNA που βρίσκεται στο φυλετικό χρωμόσωμα Υ
Το DNA που βρίσκεται στο φυλετικό χρωμόσωμα Χ
Το μιτοχονδριακό DNA
Βιοσύνθεση πρωτεϊνών
Φαινότυπος ατόμων
2. ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ: ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΕΝΕΤΙΚΟΥ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ
Τι αναλύουμε στο DNA
Γενετικοί δείκτες χρησιμοποιούμενοι στην ανάλυση του DNA
Δείκτες του DNA του πυρήνα του κυττάρου
Δείκτες του μιτοχονδριακού DNA
Περιγραφή των απλοομάδων
Αριθμός και ονοματολογία των απλοομάδων του φυλετικού χρωμοσώματος Υ
Αριθμός και ονοματολογία των μιτοχονδριακών απλοομάδων
Ηλικία δημιουργίας και γεωγραφική προέλευση των απλοομάδων
Απλοομάδες του φυλετικού χρωμοσώματος Υ
Μιτοχονδριακές απλοομάδες
Η εκτίμηση του βαθμού του γενετικού πολυμορφισμού ενός πληθυσμού
Η σημασία της δειγματοληψίας για πληθυσμιακές μελέτες
Μέγεθος δείγματος και αριθμός γενετικών δεικτών για πληθυσμιακές μελέτες
Ανάλυση των γενετικών δεδομένων
3. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η μετακίνηση του ανατομικά συγχρόνου ανθρώπου στην Ευρώπη
Μετάβαση στον νεολιθικό πολιτισμό: Δημογραφικό ή πολιτισμικό μοντέλο διάδοσης;
4. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΜΕΡΟΣ ΙΙ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ
ΜΕΛΕΤΕΣ ΜΕ ΚΛΑΣΙΚΟΥΣ ΓΕΝΕΤΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ
5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ
Αποτελέσματα από την ανάλυση γονιδίων που καθορίζουν ομάδες αίματος
Αποτελέσματα από την ανάλυση γονιδίων που καθορίζουν πρωτεϊνικές και ενζυματικές παραλλαγές
Γενετική επισκόπηση των κατοίκων της επαρχίας των Σφακίων
Γενετική επισκόπηση των κατοίκων της επαρχίας Αλμωπίας
Γενετική σύσταση των κατοίκων της Βόρειας Ελλάδας
Γενετική σύσταση των κατοίκων της Αλοννήσου
Γενετική επισκόπηση των κατοίκων της κωμόπολης Πλατύ του Νομού Ημαθίας
Εκτίμηση της γενετικής ποικιλότητας του πληθυσμού της Ελλάδας
Σύγκριση της γενετικής σύστασης των κατοίκων της Ελλάδας με εκείνη κατοίκων άλλων Μεσογειακών χωρών
Οι γενετικές αποστάσεις ανάμεσα στους κατοίκους της Μεσογείου και τις τρεις κύριες ανθρώπινες "φυλές"
Η γενετική θέση των Ελλήνων στον παγκόσμιο χώρο
Η γενετική διαστρωμάτωση των Ευρωπαϊκών πληθυσμών και η θέση των Ελλήνων στον Ευρωπαϊκό χώρο
6. ΑΥΤΟΣΩΜΑΤΙΚΟΙ HLA ΔΕΙΚΤΕΣ
Γενετική σύσταση των Ελλήνων με βάση γονίδια που καθορίζουν λευκοκυτταρικά αντιγόνα (HLA)
Γενετική συγγένεια των Ελλήνων με άλλους λαούς με βάση τη συχνότητα των αντιγόνων HLA
Γενετική σύσταση των Ελλήνων με βάση 10 γονίδια HLA
Παραδείγματα παραπλανητικών αποτελεσμάτων με βάση γονίδια HLA [...]
ΜΕΛΕΤΕΣ ΜΕ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΤΟΥ DNA
7. ΑΥΤΟΣΩΜΑΤΙΚΟΙ ΜΙΚΡΟΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ
8. DNA ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΦΥΛΕΤΙΚΟΥ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΟΣ Υ
9. DNA ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΦΥΛΕΤΙΚΟΥ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΟΣ Χ
10. ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΜΙΤΟΧΟΝΔΡΙΑΚΟΥ DNA
11. ΑΠΛΟΙ ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΚΟΙ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΟΙ
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ. ΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
12. ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΜΕΡΟΣ IV. ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΥΠΟΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΜΕΡΟΣ V. ΕΛΛΗΝΕΣ - ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΦΥΛΕΣ - ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ
14. ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ "ΦΥΛΕΣ"
15. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕ ΤΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΓΕΙΤΟΝΙΚΩΝ ΛΑΩΝ
16. ΤΑ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΝ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΛΜΕΡΑΓΙΕΡ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΜΕΡΟΣ VI. ΑΝΑΛΥΣΗ DNA ΑΠΟ ΑΡΧΑΪΚΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
18. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΜΕΡΟΣ VII. ΕΠΙΜΕΤΡΟ
19. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ "ΦΥΛΕΣ"
20. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΜΕΡΟΣ VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Γλωσσάριο όρων Γενετικής
Γλωσσάριο όρων Γεωλογίας των Πολιτισμών
DNA γενετικοί δείκτες και Μεθοδολογίες ανάλυσης του DNA
Οι Βιολογικές ρίζες του ανθρώπου
Ερευνητές που ασχολήθηκαν με την ανάλυση της γενετικής σύστασης των Ελλήνων
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ