Η παρούσα έρευνα εlναι θεολογικό δοκίμιο που ερμηνεύει αναλυτικά, ως προς το πρόβλημα του κακού, την ουσιαστική πλευρά του άγιογραφικού και του πατερικού πνεύματος. Σε πολλά σημεία ιδίως αποτελεί οχι μονάχα ερμηνεία, αλλά και προέκταση του περιεχομένου των πηγών. Η εξέταση του προβλήματος του κακού δεν μπορεί ν’ απομονωθεί σε μια μονάχα περιοχή της δογματικής διδασκαλίας το ιδιο μάλιστα δεν μπορεί να γίνει μήτε στην περιοχή της φιλοσοφίας. Στην προκειμένη περίπτωση, ενώ διαρκώς γίνεται η απαραίτητη αναφορά σε επιστημονικά και φιλοσοφικά δεδομένα, η βάση παραμένει θεολογική, και συγκεκριμένα ορθόδοξη πατερική. Στην ανάπτυξη των θέσεων παρουσιάζεται συντονισμένη η κοινή γραμμή αυτής της πλούσιας παράδοσης των πατέρων. Ol παραπομπές εlναι άπλώς ενδεικτικές αυτού του ενιαίου πατερικού πνεύματος, όπως επιχειρεί να το αναλύσει ο συγγραφέας. Άλλωστε η θεολογική ερμηνεία των κειμένων δουλεύει  καταρχήν και κατεξοχήν στο πνεύμα, και το γράμμα άπλώς αποτελεί εναν απαραίτητο υπομνηματισμό. Πέρα από τη χρήση των πηγών έγινε αυστηρή επιλογή ειδικής και γενικής βιβλιογραφίας κατά την κρίση του  συγγραφέα.

Η έρευνα ενός τέτοιου προβλήματος καταφανώς έχει πολύπλευρο χαρακτήρα και από γενικότερη άποψη. Η οικουμένη στο σύνολό της απειλείται από ολέθριες διαβρωτικές δυνάμεις, στο έπακρο καταστροφικές, και συνάμα αδιόρατες και επομένως σατανικές. Άπό την άλλη μεριά οl εκκλησίες καταβάλλουν εναγώνιες προσπάθειες, για να δώσουν στον κόσμο μια μεστή πνευματικότητα σαν το άλάτι της γης. ‘Όσο κι αν δεν υπάρχει προβολή από την πλευρά της ‘Ορθοδοξίας, τον πρωταρχικό και αθόρυβα δημιουργικό ρόλο διαδραματίζει η ορθόδοξη πνευματικότητα μέσα στους ευρύτερους οικουμενικούς φορείς. Άκριβώς σήμερα δεν μπορούν με κανένα τρόπο να απουσιάσουν η καθολικότητα και η οικουμενικότητα του Χριστιανισμού.  Μια  επιστημονική εξέταση υπό θεολογικό πρίσμα του προβλήματος του κακού βοηθάει καταρχήν θεωρητικά μια πρακτική οργάνωση της εκκλησιαστικής δραστηριότητας. Ενώπιον της δραματικότητας της lστορίας η χριστιανική ζωή έχει λόγο πολλαπλό και σωστικό. Μια τέτοια μαρτυρία εξάλλου προωθεί και την ενότητα του χριστιανικού κόσμου. Στην πολυμορφία του κακού διακρίνει κανείς και την ιδια τη διάσπαση της Χριστιανοσύνης. Τούτη η διάσπαση διενεργείται στις διαστάσεις του μυστηρίου της ανομίας. Ετσι η παρουσία του Χριστιανισμού νοείται μονάχα ως αλήθεια και ζωή, δυνάμεις που καταλύουν  το μηδενισμό.

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'. ΤΟ ΜΗΔΕΝ
1. Δημιουργία και μηδέν
2. Το γίγνεσθαι της ελευθερίας
3. Μορφές δαιμονισμού
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β'. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ
1. Ο κίνδυνος του προσωπικού εκμηδενισμού
2. Πόνος και φόβος
3. Η αθανασία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ'. Ο ΕΡΩΤΑΣ
1. Ένστικτο και πλήρωση της ζωής
2. Αγγελικό και δαιμονικό στοιχείο του έρωτα
3. Αγάπη και γάμος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ'. ΑΜΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΧΗ
1. Ισοθεΐα, εξομοίωση με τον Θεό και καθ' ομοίωσιν Θεού
2. Το μυστήριο της ανομίας
3. Ενοχή και τιμωρία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε'. Η ΚΟΛΑΣΗ
1. Το τραύμα της δημιουργίας
2. Κρίση και ιατρεία
3. Αποκατάσταση των πάντων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ'. ΗΘΙΚΗ ΖΩΗ
1. Πνεύμα και ζωή
2. Μορφές συμπεριφοράς
3. Το ηθικό χρέος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ'. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
1. Η υφή της κοινωνικότητας
2. Μορφές βίας
3. Η εξουσία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η'. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΖΩΗ
1. Στατική και δυναμική πραγματικότητα
2. Το τραγικό και το κωμικό στοιχείο της τέχνης
3. Ελευθερία και λύτρωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ'. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΗ ΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ
1. Αλήθεια και μύθος
2. Θεοδικία ή σατανοδικία
3. Αστοχίες της χριστιανικής απολογητικής
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ Α
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ Β

Ο Νίκος Ματσούκας γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1934. Σπούδασε θεολογία και φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Χαϊδελβέργης. Επί 42 χρόνια υπηρέτησε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ως καθηγητής της Δογματικής και της Ιστορίας της Φιλοσοφίας στη Θεολογική Σχολή του ίδιου Πανεπιστημίου. Έγραψε εκτενή έργα, μονογραφίες και άρθρα θεολογικού και φιλοσοφικού περιεχομένου. Βιβλία και μελέτες του μεταφράζονται σε ξένες γλώσσες. Ασχολείται με τη λογοτεχνία, κυρίως με την παραδοσιακή, και κατά καιρούς υπήρξε συνεργάτης των περιοδικών "Διαγώνιος" και "Θρακικά Χρονικά". Λαμπρή επιτυχία είχαν τα πεζογραφήματά του: "Γλυκόπικρες ρίζες", "Ζηλωτικά πόλεως Θεσσαλονίκης (1342-1349)", "Ευρώπη ωδίνουσα" και "Ο θαμπός καθρέφτης" (πεζά - ποιήματα). Μετέφρασε στην ελληνική γλώσσα Κάφκα, Έσσε, Πασκάλ, Μπερδιάγιεφ, Ευδοκίμοφ, Ράιχ και Στανιλοάε.